ជំងីវិបល្លាសស្មារតីតាមរដូវកាល​ (Seasonal Affective Disorder )

ដោយ៖ វ៉នវុធ  អែម​​, លាងអេង, កែវ ឈីម៉ា, តុប​ សុគន្ធ, រឿនស្រីនាថ, សែមវណ្ណះ

តើជំងីវិបល្លាសស្មារតីតាមរដូវកាល​ (Seasonal Affective Disorder - SAD) ជាអ្វី?​​ វាគឺជាពិការភាពនៃការលូតលាស់ដែលអាចបង្កឱ្យមានបញ្ហសការប្រាស្រ័យទាក់ទងនិងអាកប្បកិរិយាគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ វាមិនមានអ្វីសោះអំពីរបៀបដែលមនុស្សដែលមានជម្ងឺនេះ (SAD) មើលទៅដែលធ្វើឱ្យពួកគេខុសពីមនុស្សដទៃទៀតប៉ុន្តែមនុស្សដែលមានអេអេសអេសអាចធ្វើការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាមានឥរិយាបទនិងរៀនតាមរបៀបដែលខុសគ្នាពីមនុស្សដទៃទៀត។ សមត្ថភាពក្នុងការរៀនសូត្រការគិតការគិតនិងការដោះស្រាយបញ្ហារបស់មនុស្សដែលមានជម្ងឺអេសឌីអេសអាចមានចាប់ពីទេពកោសល្យរហូតដល់បញ្ហាប្រឈមធ្ងន់ធ្ងរ។ មនុស្សខ្លះដែលមានជម្ងឺអេឌីឌីត្រូវការជំនួយយ៉ាងច្រើននៅក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃ។

តើមនុស្សវ័យណាដែលងាយរង់រង្រោះបំផុតចំពោះជំងីនេះ?

កុមារម្នាក់ក្នុងចំនោមកុមារ ១៦០ នាក់មានបញ្ហាភាពមិនប្រក្រតីនៃភាពមិនចេះរីងស្ងួត ជំងីនេះ(ASD)ចាប់ផ្តើមនៅក្នុងវ័យកុមារភាពនិងទំនោរបន្តតរហូតដល់វ័យជំទង់និងមនុស្សពេញវ័យ នៅទូទាំងពិភពលោកមនុស្សដែលមានជម្ងឺ ASD ច្រើនតែទទួលរងការមាក់ងាយការរើសអើងនិងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស។

មូលហេតុនិងកត្តាហានិភ័យ

វាអាចមានកត្តាផ្សេងៗគ្នាជាច្រើនដែលធ្វើឱ្យកុមារងាយនឹងមានជម្ងឺ ASD រួមមានកត្តាបរិស្ថាន ជីវសាស្រ្តនិងហ្សែន។

កត្តាហ្សែន

វាទាក់ទងទៅនឹងដំណើរការជីវសាស្រ្តដែលលក្ខណៈនៃភាវៈរស់ត្រូវបានបញ្ជូនពីឪពុកម្តាយទៅកូន​​ ហើយអ្នវិទ្យាសាស្ត្រភាគច្រើនយល់ស្របថាហ្សែនគឺជាកត្តាហានិភ័យមួយដែលអាចធ្វើឱ្យមនុស្សម្នាក់ងាយនឹងវិវត្ត ASD។

កត្តាជីវសាស្រ្ត

កុមារដែលកើតពីឪពុកម្តាយចាស់​ និងមានបងប្អូនបង្កើតផ្ទុកជំងីនេះ (ASD) គឺមានហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការមានជំងឺ ASD ហើយអំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះម្ដាយប្រើថ្នាំប្រភេទ valproic acid និង thalidomide ក៏មានហានិភ័យខ្ពស់នៃជម្ងឺ ASD​ ដែរ។

កត្តាបរិស្ថាន

ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះរង់ការបំពុលខ្យល់ឬថ្នាំសំលាប់សត្វល្អិតមួយចំនួននិងការផ្ដល់កំណើតអំឡុងពេលខ្វះអុកស៊ីសែននៃខួរក្បាលរបស់ទារក​ វាក៏បន្ដាលអោយក្មេងកើតមានជំងី​ ASD ផងដែរ។

រោគសញ្ញា

1.   ចង់នៅម្នាក់ឯង

2.   មានបញ្ហាក្នុងការយល់ពីអារម្មណ៍របស់អ្នកដទៃឬនិយាយពីអារម្មណ៍ផ្ទាល់ខ្លួន

3.   មើលទៅដូចជាមិនដឹងខ្លួននៅពេលដែលមនុស្សនិយាយជាមួយពួកគេប៉ុន្តែឆ្លើយតបទៅនឹងសម្លេងផ្សេងទៀត

4.   ចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងចំពោះមនុស្សប៉ុន្តែមិនចេះនិយាយលេងឬទាក់ទងជាមួយពួកគេ

5.   មានបញ្ហាក្នុងការបង្ហាញពីតំរូវការរបស់ពួកគេ

6.   មានបញ្ហាក្នុងការសម្របខ្លួននៅពេលដែលទម្លាប់ផ្លាស់ប្តូរ

7.   មានប្រតិកម្មមិនធម្មតាចំពោះក្លិនក្លិនរសជាតិមើលទៅមានអារម្មណ៍ឬសំឡេង

8.   ការអភិវឌ្ឍយឺតនៃជំនាញនិយាយ

ការពារនិងព្យាបាល

ព្យាបាល

គោលដៅនៃការព្យាបាលគឺដើម្បីបង្កើតសមត្ថភាពរបស់កុមារឬអ្នកជំងឺឲ្យមានមុខងារជាអតបរមាដោយកាត់បន្ថយរោគសញ្ញានៃ ASD និងដើម្បីបង្កើតសមត្ថភាពផ្នែកសង្គមអភិវឌ្ឍន៍ការរៀនសូត្រ ។​ ការបញ្ជូនការទៅសាលាថ្នាក់មត្តេយ្យក៏អាចជួយកូនអ្នកមានសមត្ថភាពផ្នែកទំនាក់ទំនងសង្គមផងដែរនៃឥរិយាបថសំខាន់ឯទៀត ។

ជំងឺនេះជួនកាលតម្រូវទៅតាមពេលវេលានៃកុមារដែលអាស្រ័យទៅនឹងសេវាព្យាបាលរាប់បញ្ជូលទាំងការព្យាបាលតាមផ្ទះ និងសាលារៀននៅតាមផ្ទះ ។

ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ បច្ចុប្បន្ននេះមិនទាន់មានវិធីព្យាបាលជំងឺ ASD នេះច្បាស់លាស់ទេ ។ ការស្រាវជ្រាវបានបង្ហាញថា ការព្យាបាលតាមវិធីអន្តរកម្មដំបូងអាចជួយអោយកុមារបានប្រសើរឡើង ហើយវាមានប្រសិទ្ធភាពចំពោះកុមារចាប់កំណើតដល់អាយុ 36ខែ ឬ 3ឆ្នាំ ។

ការពារជម្ងឺ

·       រស់នៅមានសុខភាពល្អ៖មានការត្រួតពិនិត្យជាប្រចាំបរិភោគអាហារដែលមានតុល្យភាពល្អនិងហាត់ប្រាណ។ ត្រូវប្រាកដថាអ្នកមានការថែទាំមុនពេលសម្រាលបានល្អហើយទទួលទានវីតាមីននិងថ្នាំបំប៉នដែលត្រូវបានណែនាំ។

·       កុំប្រើថ្នាំក្នុងកំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះ។ សួរគ្រូពេទ្យរបស់អ្នកមុនពេលអ្នកប្រើថ្នាំណាមួយ។ នេះជាការពិតជាពិសេសចំពោះថ្នាំប្រឆាំង

·       ជៀសវាងគ្រឿងស្រវឹង៖ និយាយថា“ ទេ” ចំពោះគ្រឿងស្រវឹងនិងភេសជ្ជៈមានជាតិអាល់កុលណាមួយពេលអ្នកមានផ្ទៃពោះ។

·       ចាក់វ៉ាក់សាំង៖ ត្រូវប្រាកដថាអ្នកបានចាក់វ៉ាក់សាំងកញ្ជ្រិល មុនពេលអ្នកមានផ្ទៃពោះ។ វាអាចការពារ rubella-associated autism​ ដែលទាក់ទងនឹងជំងឺស្អូច។

ជំងីវិបល្លាសស្វ័យភាព Autism Spectrum Disorder (SAD)​​ វាគឺជាពិការភាពនៃការលូតលាស់ដែលអាចបង្កឱ្យមានបញ្ហសការប្រាស្រ័យទាក់ទងនិងអាកប្បកិរិយាគួរឱ្យកត់សម្គាល់។​ កើតលើងចំពោះក្មេងជាពិសេសក្មេងស្រី ហើយវាមិនទៀន់មានការព្យាលបាលច្បាស់លាស់ទេ ប៉ុន្ដែយើងអាចបង្ការបានដោយ រស់នៅមានសុខភាពល្អ​ កុំប្រើថ្នាំនិង ជៀសវាងគ្រឿងស្រវឹង​ កំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះ។